تاریخچه MBA
MBA در خارج از کشور قدمتی حدودا' 80 ساله دارد و به نظر می‌رسد که در Wharton Business School وابسته به دانشگاه پنسیلوانیا متولد شده باشد. گسترش سریع این رشته در سال‌های دهه 60 و 70 میلادی منجر به این شد که در ایران نیز در دهه 70 میلادی مرکزی تحت عنوان ICMS و با همکاری دانشگاه هاروارد راه اندازی شود که بعد از انقلاب منحل گردید. این مرکز علیرغم اینکه تنها دو دوره فارغ التحصیل ارائه کرد لیکن نوستالژی ناشی از آن هنوز در اذهان بخش‌های مدیریتی برجسته کشور باقی است.
دومین گام در این راستا توسط سازمان مدیریت صنعتی برداشته شد که در اواخر دهه 60 شمسی اقدام به راه‌اندازی دوره مدیریت اجرایی Executive MBA نمود لیکن به دلیل عدم تبلیغات مناسب و نیز شرایط دشوار ورود جای چندانی در میان فارغ التحصیلان جدید باز نکرد. سرانجام در اول دهه 80 شمسی دانشگاه صنعتی شریف به اتکای وجهه منحصر به فرد خود اقدام به راه اندازی این رشته با توجه به نیاز شدید کشور نمود. علیرغم این تلاش‌ها، هنوز تا رسیدن به کشورهای توسعه یافته و حتی بسیاری از کشورهای در حال توسعه راه درازی در پیش رو داریم. MBA امروزه یکی از معیارهای رشد کشورها محسوب می‌شود.
تعریف و هدف
دوره کارشناسی ارشد مدیریت ( MBA ) به منظور پرورش مدیران کارآمد برای اداره سازمان‌های اقتصادی - اجتماعی، تولیدی و خدماتی طراحی شده است. هدف این دوره پذیرش فارغ التحصیلان دوره‌های کارشناسی در رشتههای مختلف به خصوص رشتههای فنی و مهندسی و پرورش افرادی است که قادر باشند در زمینه‌های ذیل انجام وظیفه نمایند:
-
- اداره و راهبری مؤثر و کارآمد سازمان یا یک بخش تخصصی نظیر بخش‌های تولیدی، بازاریابی و فروش، اطلاعات و مالی.
-
- ایجاد تحول در یک بخش تخصصی سازمان.
-
- طراحی، هدایت و رهبری تحول در کل سازمان پس از کسب تجارب عملی در مدیریت.
-
- کارآفرینی با ایجاد فعالیت‌های جدید در درون سازمان و یا ایجاد سازمان‌های جدید.
-
- ارائه خدمات مشاوره‌ای و مطالعاتی در زمینه‌های مزبور به مدیران سازمان‌های اقتصادی و اجتماعی.
افرادی که در این دوره پذیرفته می‌شوند، حداقل دوره کارشناسی را در یکی از رشتههای دانشگاهی گذارنده و با حوزه تخصصی دوره کارشناسی آشنائی پیدا کرده‌اند. این افراد پس از فراگرفتن دانش مدیریت و تمرین مهارت‌های مدیریتی در این دوره ( مدیریت سازمان ) ، نیروهای ارزنده‌ای خواهند شد که می‌توانند با ترکیب دانش تخصصی و مدیریتی خود در جهت تحقق هدف‌های بالا نقش مهمی در بهبود مدیریت جامعه ایفا نمایند.
زمینه‌های فعالیت رشته مدیریت کسب و کار MBA
فارغ التحصیلان این دوره با فراگیری دانش و فنون مدیریت قادر خواهند بود در زمینه‌های ذیل فعالیت نمایند:
-
- اداره امور واحدهای ستادی سازمان‌های تولیدی و اجتماعی در جهت کمک به مدیران این سازمان‌ها برای اداره مؤثرتر سازمان‌های خود.
-
- اداره و راهبری مؤثر و کارآمد یک سازمان یا یک بخش تخصصی نظیر بخش‌های تولید، تحقیق وتوسعه، مالی، فروش، پرسنلی و اطلاعات.
-
- ایجاد تحول در یک بخش تخصصی سازمان با تجدید تشکیلات، رویه‌ها و شیوه‌های اداری آن بخش.
-
- کارآفرینی دریک سازمان برای شروع فعالیت‌های جدید یا ایجاد و اداره سازمان‌های جدید.
-
- طراحی تحول درکل یک سازمان و رهبری و هدایت تحولات کلی بعد از کسب تجربیات مدیریتی.
توسعه کشور و ارتقاء استاندارد زندگی در آن مستلزم بهبود و ارتقاء کیفیت مدیریت در سازمان‌های اقتصادی و اجتماعی است. با بهبود مدیریت است که می‌توان بهره‌وری را افزایش داد و از ظرفیت‌ها و امکانات موجود، کالا و خدمات بیشتری را تولید نمود و ظرفیت‌های زیادتری را بوجود آورد.
بهبود مدیریت نیز مستلزم آگاهی و تسلط به دانش مدیریت است. امروزه مدیریت به عنوان یکی از شاخه‌های معرفت بشری پیشرفت زیادی نموده است و آموزش و تحقیق در زمینه آن گسترش فراوانی یافته است. باتوجه به اهمیت مدیریت در رشد و ارتقاء سازمان‌ها و جوامع، نظام‌های آموزش عالی کشورها آموزش و تحقیق در حوزه مدیریت را از نظر کیفی و کمی به سرعت توسعه داده‌اند.
یکی از زمینه‌های بارز توسعه آموزش مدیریت ایجاد رشته کارشناسی ارشد مدیریت ( MBA ) درکشورهای مختلف جهان است. این رشته به سرعت نخست در امریکا و کشورهای صنعتی و سپس در کشورهای در حال توسعه، گسترش یافته است.
فارغ التحصیلان دوره‌های کارشناسی و مخصوصاً فارغ التحصیلان دوره‌های فنی ومهندسی وارد این دوره شده و دریک آموزش فشرده و پرکار به فراگیری دانش و فنون مدیریت می‌پردازند. ترکیب دانش تخصصی دوره کارشناسی و آگاهی و تسلط به دانش و فنون مدیریت در دوره کارشناسی ارشد، از فارغ التحصیلان این دوره مدیران کارآمد و مؤثری می‌سازد که درافزایش کارآئی و رشد سازمان‌های اقتصادی - اجتماعی تاثیر بسزایی دارند. به خاطر کسب همین توانائی‌هاست که در سه دهه اخیر دوره‌های MBA درکشورهای مختلف جهان به سرعت گسترش یافته و تنها در کشور آمریکا حدود 700 موسسه آموزش عالی این دوره را ارائه می‌دهند.
رشته مدیریت کسب و کار MBA در دانشگاه پیام نور از سال 1393 به صورت 7 گرایش ارائه گردید. در زیر مختصری در مورد هر گرایش بیان شده است:
1. مدیریت کسب و کار MBA - گرایش استراتژی
در این گرایش دانشجویان با مفاهیم، روش‌ها و نظریات موجود در زمینه شکل‌گیری و اجرای برنامه‌های استراتژیک و مدیریت تحول استراتژیک و تغییرات ساختاری در سازمان‌ها آشنا می‌شوند. علاوه بر آن دانشجویان با تجربیات برنامه‌ریزی استراتژیک در کشور و مسائل و مشکلاتی که سازمان‌ها در عمل با آن مواجهه می‌شوند و نحوه برخورد با آن مسائل آشنا می‌گردند. دانشجویان در این گرایش می‌توانند از برخی دروس اختیاری که برای ارتقا توانایی آن‌ها در مدیریت تحولات استراتژیک مفید است و توسط این گرایش یا گرایشات دیگر ارائه می‌شوند، استفاده نمایند.
2. مدیریت کسب و کار MBA - گرایش بازاریابی
در این گرایش دانشجویان با اصول، مفاهیم و روش‌های بازاریابی و بازارشناسی آشنا می‌شوند. همچنین ضمن بررسی فرایند بازاریابی و فروش در سطح بنگاه‌های اقتصادی، مباحثی چون استراتژی بازاریابی، مدیریت تحقیقات بازار و مدیریت تبلیغات مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. نظر به تحولات سریع بازار، گسترش بازار جهانی و درنتیجه ضرورت حضور در بازارهای بین‌المللی، آشنایی دانشجویان با مسائل مربوط به بازاریابی و تجارت بین‌الملل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که در طرح سیلابس دروس این گرایش بدان توجه ویژه‌ای شده‌است. با توجه به ارتباط تنگاتنگ این گرایش با گرایش‌های استراتژی، مدیریت عملیات و سیستم‌های اطلاعاتی اخذ دروسی از گرایش‌های مذکور به عنوان دروس اختیاری به دانشجویان توصیه می‌شود.
3. مدیریت کسب و کار MBA - گرایش رفتار سازمانی و منابع انسانی
گرایش «رفتار سازمانی و منابع انسانی» ترکیبی از علوم انسانی و دروس تخصصی‌ای می‌باشد برای خلق یک برنامه منظم که بر چگونگی توسعه مسائل انسانی، چگونگی رفتار انسان‌ها در یک گروه کوچک و یا سازمان و چگونگی عملکرد سازمان‌ها متمرکز می‌باشد.
دروس پایه این برنامه مبتنی بر ساخت مهارت‌های شغلی برای تحول سازمان، فرایندهای سازمانی و رفتار سازمانی است. دانشجویانی که در این گرایش به تحصیل می‌پردازند به‌علاوه می‌توانند در تعدادی از موضوعات ذیل دروسی را اخذ نمایند:
مدیریت منابع انسانی
روانشناسی و روابط انسانی
رهبری و سازمان‌دهی گروه‌ها
ساختار قدرت در سازمان‌ها
تصمیم‌گیری
فرهنگ سازمانی
4. مدیریت کسب و کار MBA - گرایش سیستم‌های اطلاعاتی
در این گرایش دانشجویان با مفاهیم و انواع سیستم‌های اطلاعاتی، روابط آن‌ها و نیز نحوه پشتیبانی هرکدام از انواع سیستم‌های اطلاعاتی از مدیران در سطوح مختلف سازمان آشنا می‌شوند. همچنین دانشجویان ضمن انجام پروژه‌های عملی با روش‌های طراحی و پیاده‌سازی این سیستم‌ها، موانع و مشکلات موجود در راه پیاده‌سازی آن‌ها و روش‌های حل این مشکلات آشنا خواهند شد. دانشجویان در این گرایش می‌توانند از برخی دروس اختیاری که برای ارتقای شناخت آن‌ها از مفاهیم سازمانی و حوزه‌های مختلف مدیریت سازمان مفید است و توسط گرایشات دیگر ارائه می‌شوند، استفاده نمایند.
5. مدیریت کسب و کار MBA - گرایش کارآفرینی
مفهوم و ایده کارآفرینی، مفهومی جدید و متعلق به عصر حاضر نمی‌باشد و قبل از قرون وسطی مطرح بوده و در طول زمان دچار تحولاتی شده است. کارآفرین به منظور تحقق ایده‌اش عوامل مورد نیاز را فراهم آورده و با استفاده از قدرت تصمیم‌گیری، مهارت‌ها و استعدادهای فردی‌اش در طراحی، سازمان‌دهی، راه‌اندازی و مدیریت واحد جدید، ایده‌اش را به منصه ظهور در می‌آورد و از این راه به کسب درآمد می‌پردازد.
ما معتقدیم کارآفرینی نه یک فرایند خاص اقتصادی است و نه صرفاً ویژگی‌های یک شخص بلکه کارآفرینی توصیف‌کننده یک روش خاص مدیریت است. لذا کارآفرینی را به عنوان تعقیب و به فعلیت رساندن فرصت‌هایی ورای منابع محسوس و آشکار در حال استفاده تعریف می‌کنیم.
کارآفرینان با استفاده از فرصت‌هایی که تا کنون راکد بوده و با با ارزش افزوده کمتری بهره‌برداری می‌شده است، سبب رشد تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده در بخش‌های مختلف کشور می‌گردند.
از اثرات بسیار مطلوب کارآفرینی، معرفی مستمر ایده‌های خلاق، رویکردها و تکنولوژی‌های جدید و ارزشمند به عرصه اقتصاد و تجارت و تسریع رشد اقتصادی به نحو چشمگیری می‌باشد، به‌طوری کشورهای توسعه‌یافته از آن به عنوان موتور محرکه رشد اقتصادی یاد کرده‌اند.
با توجه به اهمیت کارآفرینی که مورد اشاره قرار گرفت و تأثیر آن در بهبود وضعیت کشور و نیز با در نظر گرفتن این مطلب که در وضعیت کنونی حتی در سطح دانشگاه‌های و مراکز علمی، افراد انگشت‌شماری با این پدیده آشنا هستند، این گرایش در دانشکده مدیریت و سیستم دانشگاه صنعتی شریف شروع به کار نموده است.
6. مدیریت کسب و کار MBA - گرایش مالی
در این گرایش دانشجویان با مفاهیم، روش‌ها و نظریات موجود در زمینه مدیریت مالی بنگاه‌ها آشنا می‌شوند. بدین منظور مدیریت مالی بنگاه شامل ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها، مدیریت سرمایه در گردش و منابع تأمین مالی کوتاه‌مدت و نیز مدیریت ترکیب دارایی‌ها و منابع تأمین مالی بلند مدت به عنوان پایه‌های اصلی مدیریت مالی آموزش داده می‌شود. سپس دانشجویان می‌توانند متناسب با علاقه خود و امکانات دانشکده دروسی در زمینه‌های ارزش‌گذاری اوراق بهادار، سرمایه‌گذاری در مستغلات، مدیریت مالی بین‌الملل، مدیریت بانک‌های تجاری و مهندسی مالی انتخاب نمایند. از افرادی که در این گرایش تحصیل کنند انتظار می‌رود، کمک‌های شایانی به مدیریت مالی بنگاه‌های اقتصادی و به خصوص مؤسسات مالی و سرمایه‌گذاری ارائه نمایند.
7. مدیریت کسب و کار MBA - گرایش کسب و کار بین المللی
از رویکردهای این گرایش می‌توان به آشنایی دقیق با وظایف اساسی سازمان های بازرگانی داخلی و بین المللی خصوصاً واحدهای مرتبط با صادرات و واردات، افزایش مهارت و توانایی دانشجویان در شناخت مسائل مبتنی بازارشناسی و ورود، توسعه بازار، انطباق فرهنگی، ارزیابی راه حل‌های مختلف در مورد هر مساله و تصمیم‌گیری و اجرای تصمیمات اتخاذ شده نام برد. افزایش مهارت و توانایی دانشجویان در شناخت شرایط و اوضاع و احوال متغیر اجتماعی، اقتصادی، تکنولوژیکی و سیاسی که بازار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تطبیق برنامه‌های سازمان با شرایط جدید از اهداف این رشته می باشد.