معرفی رشته كارشناسی فرش
تا چندي پيش در ايران به هنر بسيار ظريف و زيباي فرش تنها به صورت يك حرفه نگاه ميشد؛ هنري كه نسل به نسل به صورت سنتي و استاد- شاگردي منتقل ميگرديد. به عبارت ديگر كمتر كسي در اين زمينه مطالعه، تحقيق و پژوهش انجام داده بود و يك مركز دانشگاهي براي آموزش، حفظ و حراست و پيشرفت اين هنر اصيل ايراني و سرمايه ملي وجود نداشت.
اما خوشبختانه در دهه هفتاد به همت وزارت علوم، تحقيقات و فناوري، رشته كارشناسي فرش در برخي از دانشكدههاي هنر مراكز آموزش عالي ارائه گرديد؛ رشتهاي كه ميتواند موجب رشد و اعتلاي هنر و صنعت فرش كشورمان گردد.در اين رشته دانشجو درباره تاريخچه فرش، جامعه شناسي فرش، انواع بافت، ابزار بافت، طراحي، رنگ و الياف فرش اطلاعات لازم را به دست ميآورد.
براي مثال، در فرش دستي سه نوع الياف طبيعي پشم، ابريشم و نخ به كار ميرود كه دانشجوي كارشناسي فرش، با اين الياف و نحوه تكنولوژي هر يك از آنها به صورت علمي آشنا ميشود؛ يعني ريسندگي و رنگرزي اين الياف را ميآموزد.
همچنين دانشجوي اين رشته با فرشهاي مناطق مختلف جغرافياي ايران كه از نظر الياف، بافت، طرح و رنگ متفاوت است، آشنا ميگردد. البته لازمه كسب اين دانش، اطلاع از جامعه‌شناسي نقاط مختلف ايران است. براي مثال، در قالي كاشان بيشتر از رنگهاي قرمز و سرمهاي استفاده ميشود. اما در قالي تبريز رنگهاي بژ، كرم ومسي كاربرد دارد و اين تفاوت رنگ به دليل تفاوت محيطي و جغرافيايي شهرها و مناطق ياد شده است.
در كل رشته كارشناسي فرش داراي پنج گرايش مرمت و تكميل، طراحي، رنگرزي بافت و ساير زير اندازها است. كه گرايش مرمت و تكميل بيشتر به تكنولوژي فرش ميپردازد؛ يعني دانشجو با الياف، رنگ، رنگرزي شيميايي و سنتي، انواع بافت، داركشي فرش، انواع گره ( كه نماد فرش است)، نحوه حفظ كيفيت و ابعاد فرش و مرمت فرش آشنا ميشود و در گرايش طراحي، دانشجو درباره انواع مختلف نقشهاي قالي‌هاي ايراني اطلاعات گستردهتري به دست ميآورد و درباره طراحي قالي و تا حدودي گليم آموزش ميبيند.
در گرايش رنگرزي دانشجو با نحوه رنگرزي شيميايي و سنتي آشنا ميشود و در زمينه شيمي تجزیه، تكنولوژي رنگ و شيمي و تكنولوژي مواد رنگرزي اطلاعاتي به دست ميآورد. در گرايش بافت نيز دانشجو به طور تخصصيتر به بافت قالي ميپردازد و انواع گرهها و بافت قالي را آموزش ميبيند. در گرايش ساير زير اندازها نيز دانشجو بافت گليم، سوماك، زيلو، گبه و ساير زيراندازها را آموزش ميبيند و با نحوه مرمت گليم، جغرافيا و نقوش نمادهاي گليم و ساير زيراندازهاي سنتي ايران آشنا ميشود.
تواناييهاي لازم :
دانشجوي اين رشته بايد فردي خلاق، نوآور و علاقهمند به هنر و صنعت فرش باشد. دانشجويي كه بدون هدف رشته كارشناسي فرش را انتخاب كرده باشد، پس از فارغالتحصيلي جـايـگاهي در صـنعت فـرش نـخواهـد داشت، در نقطه مـقابل نـيز دانشجوياني هستند كه با علاقه و پشتكار بسيار به اين رشته آمدهاند و به دنبال آموزش و بهبود كيفيت هنر فرش هستند و قدمهاي موثري نيز در اين زمينه برداشتهاند.
همچنين كارشناس فرش بايد از تاريخ هنرهاي دستي و بومي، بخصوص هنر فرش‌بافي آگاهي داشته باشد وبه ياري ذوق هنري، طرحهايي ارائه دهد كه هم از اصالت بومي و هم از نوآوري برخوردار باشد.
موقعيت شغلي در ايران :
در كشور ما، هيچ كالايي از نظر ارزش افزوده مشابه فرش نيست. زيرا از يك سو، مواد اوليه فرش در ايران تهيه ميشود و از سوي ديگر، فرش دست‌بافت ايراني در بازارهاي جهاني داراي ارزش مادي بسيار زيادي است.به همين دليل در حال حاضر، بسياري از مراكز خصوصي و دولتي هستند كه به دنبال فارغالتحصيلان اين رشته ميگردند كه در زمينه طرح، رنگ و بافت مهارت و خلاقيت داشته باشند.
عدهاي از فارغالتحصيلان نيز به عنوان مشاور بازرگانان فرش فعاليت ميكنند يا خودشان در زمينه توليد فرش يا صادرات فرش سرمايهگذاري كرده و در اين زمينه فعاليت ميكنند و بالاخره تعداد قابل توجهي نيز اين هنر را در مراكز كار و دانش آموزش ميدهند.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
دروس مشترك در گرايش‌هاي مختلف فرش :
شيمي عمومي، هندسه نقوش در هنرهاي سنتي ايران، هنر در تمدن اسلامي، آشنايي باهنر در تاريخ، كارگاه طراحي پايه، تاريخ فرش، عكاسي، جامعه‌شناسي فرش، آشنايي با هنرهاي سنتي ايران، كارگاه بافت قالي، شناخت و ارزيابي فرش دست‌بافت، اصول رنگرزي، كارگاه طراحي سنتي، آشنايي با مواد اوليه و ابزار، كارگاه مرمت و نگهداري قالي، كنترل كيفي استانداردهاي فرش، پژوهش در فرش ايران، جغرافياي فرش، سير تحول و تطور نقوش و نمادها در هنرهاي سنتي، علوم الياف، ريسندگي، زيبايي‌شناسي فرش ايران، اقتصاد فرش ايران.
دروس تخصصي گرايش طراحي :
كارگاه طراحي گليم و ساير زيراندازها، بررسي طرح‌ها و نقوش قالي ايران، كارگاه طراحي قالي، كارگاه نگارگري، كارگاه رنگ و نقطه، شناخت انواع مختلف نقوش قالي‌هاي ايراني.
دروس تخصصي گرايش مرمت و تكميل :
آشنايي با اصول غبارگيري و شستشوي فرش، بررسي طرح‌ها و نقوش قالي ايران، كارگاه بافت گليم، كارگاه بافت قالي، مرمت و نگهداري گليم و ساير زيراندازها، مرمت قالي، شناخت مواد ويژه مرمت قالي، كارگاه رنگرزي سنتي، كارگاه رنگرزي شيميايي
دروس تخصصي گرايش رنگرزي:
كارگاه رنگرزي سنتي، كارگاه رنگرزي شيمايي، شيمي تجزيه و آزمايشگاه، شيمي و تكنولوژي مواد رنگرزي و آزمايشگاه تكنولوژي رنگ، فيزيك الياف و آزمايشگاه.
دروس تخصصي گرايش ساير زيراندازها:
كارگاه بافت گليم،كارگاه بافت سوماك، كارگاه بافت زيلو، كارگاه بافت گليم‌هاي يك رو، كارگاه بافت گبه و ساير قالي‌هاي ايلياتي، كارگاه بافت طراحي گليم و ساير زيراندازها، كارگاه مرمت و تكميل انواع گليم و ساير زيراندازها، جغرافياي گليم و ساير زيراندازها، بررسي نقوش ونمادها در گليم و ساير زيراندازهاي سنتي ايران، پژوهش در نقش و رنگ گليم و ساير زيراندازهاي ايران.