سالانه بيش از 80 ميليون نفر به جمعيت جهان اضافه مي‌شود. به همين دليل سن نيمي از جمعيت جهان كمتر از 25 سال است و در اين ميان بيش از يك ميليارد جوان در سنين 15 تا 24 سال قرار دارند و اين بيانگر آن است كه كشورهاي دنيا بخصوص كشورهاي در حال توسعه كه بيشتر جمعيت جهان به آنها اختصاص دارد، در سال‌هاي آينده با معضلات اجتماعي بسياري در شهرها و روستاها رو به رو خواهند شد. به زبان ديگر تقاضاي اجتماعي براي آموزش، بهداشت، اشتغال، مسكن و در مجموع رفاه اجتماعي بيشتر مي‌شود و در نتيجه وجود مختصصاني كه با پژوهش، مطالعه و برنامه‌ريزي, راه‌هاي رسيدن به رفاه اجتماعي را بيابند، بسيار ضروري است. هدف رشته علوم اجتماعي تربيت متخصصاني است كه نياز جامعه را در زمينه‌هاي فوق برآورده سازند. اما چون عنوان علوم اجتماعي داراي مفهوم وسيعي است، رشته علوم اجتماعي به گرايش‌هاي متفاوتي تقسيم شده است. برهمين اساس علوم‌اجتماعي داراي چهار گرايش پژوهشگري اجتماعي، برنامه‌ريزي اجتماعي ، رفاه و تعاون اجتماعي و مردم‌شناسي است.
گرايش پژوهشگري اجتماعي:
هدف پژوهشگري اجتماعي ساختن انسان جامعه‌شناس است. انساني كه بتواند با مطالعات دقيق نظري و عملي به عنوان يك محقق، سطح آگاهي‌هاي اجتماعي را بالا برده و پاسخگوي نياز مراكز آموزشي، پژوهشي و خدماتي باشد؛ يعني نتايج تحقيقات او به ما بگويد كه چگونه مي‌توان از بحران‌هاي اجتماعي عبور كرد و به آرامش و رفاه رسيد. درس‌هاي پژوهشگري اجتماعي داراي سه شاخه است. در يك شاخه مهارت در عمليات تحقيقي آموزش داده مي‌شود، شاخه ديگر مباني جامعه‌شناسي است كه پايه‌هاي علم جامعه‌شناسي را از نظر مفهومي معرفي مي‌كند و شاخه سوم نيز مباحث جمعيت‌شناسي است كه از درس مباني جمعيت‌شناسي شروع مي‌شود و به تحليل جمعيت، تحليل حركت‌هاي جمعيتي و كاربردهاي جمعيت‌شناسي در مباحث اجتماعي و اقتصادي ختم مي‌گردد.
توانايي‌هاي لازم :
دانشجوي اين گرايش بايد به تحقيق‌هاي نظري و عملي علاقه‌مند باشد؛ يعني از يك سو نظريه‌هاي اجتماعي را مطالعه كرده و آنها را مورد نقد و تحليل قرار دهد و از سوي ديگر بين مردم جامعه رفته و به تحقيق‌هاي ميداني علاقه‌مند باشد. دانش و بينش رياضي در اين گرايش بسيار مهم است؛ چون دقيق فكر كردن و دقيق انديشيدن در پژوهشگري اجتماعي اهميت بسياري دارد.
موقعيت شغلي در ايران :
در حال حاضر پژوهش‌هاي اجتماعي رواج و گسترش پيدا كرده است و نه تنها بخش‌هاي دولتي موظف به انجام تحقيقات اجتماعي هستند بلكه بخش‌هاي خصوصي نيز به تحقيقات اجتماعي روي آورده‌اند. به همين دليل به جرأت مي‌توان گفت كه امروزه يك دانشجوي باسواد اين گرايش كه داراي مهارت پژوهشي باشد، هرگز مشكل اشتغال نخواهد داشت.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
دروس مشترك در گرايش‌هاي مختلف علوم اجتماعي:
نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، روش تحقيق، جامعه‌شناسي در ادبيات فارسي، روش تحقيق علمي، جامعه‌شناسي جنگ و نيروهاي نظامي، بررسي مسائل اجتماعي ايران، جامعه‌شناسي انقلاب‌ها، مباني جامعه‌شناسي، مباني جمعيت‌شناسي، مباني روانشناسي، رياضيات پايه، مباني فلسفه، مباني مردم‌شناسي، مباني تاريخ اجتماعي ايران، اصول علم سياست، آمار مقدماتي، روش‌هاي مقدماتي تحليل جمعيت، اصول علم اقتصاد، آمار در علوم‌اجتماعي، تاريخ تفكر اجتماعي در اسلام، روانشناسي اجتماعي، زبان خارجه تخصصي، انسان از ديدگاه اسلام و ساير مكاتب.
دروس تخصصي گرايش پژوهشگري اجتماعي:
جامعه‌شناسي روستايي، جامعه‌شناسي انحرافات اجتماعي، جامعه‌شناسي ايلات و عشاير، جامعه‌شناسي خانواده ، جامعه‌شناسي شهري، تكنيك‌هاي خاص تحقيق، جامعه‌شناسي ارتباط جمعي، جامعه‌شناسي صنعتي، كاربرد كامپيوتر، جامعه‌شناسي سازمان‌ها، جامعه‌شناسي توسعه، كاربرد جمعيت‌شناسي.
گرايش برنامه‌ريزي اجتماعي:
گرايش برنامه‌ريزي اجتماعي عمدتاً پيرامون مسائل اجتماعي و برنامه‌ريزي در خصوص اجتماع و انسان است. براي مثال هنگام ساخت يك مجتمع آپارتماني، كارشناس برنامه‌ريزي اجتماعي براي مسائل اجتماعي آن مجتمع برنامه‌ريزي مي‌كند تا حقوق هريك از افراد ساكن در مجتمع حفظ و ساكنان آن با كمترين مشكلات و مسائل اجتماعي روبرو گردند. يا مثلاً برنامه‌ريزي مي‌كند كه در يك شهر مراكز اقتصادي يا سايت‌هاي صنعتي در كجا بايد قرار بگيرد و توسعه ساختماني چگونه انجام شود كه مشكلي براي جامعه به وجود نيايد.
توانايي‌هاي لازم :
گرايش برنامه‌ريزي اجتماعي با آمار و تحقيقات ميداني ارتباط تنگاتنگي دارد به همين دليل دانشجوي اين گرايش بايد از سلامت جسماني برخوردار باشد تا بتواند در انجام تحقيقات ميداني موفق گردد. كار دانشجو و بخصوص فارغ‌التحصيل برنامه‌ريزي اجتماعي يك كار كتابخانه‌اي نيست، بلكه بايد در جامعه حضوري فعال داشته باشد. اطلاعات علمي لازم براي دانشجوي اين گرايش دروس رياضي، زبان انگليسي، جغرافيا و جامعه‌شناسي است.
موقعيت شغلي در ايران :
دانشجويان اين گرايش ديدگاه‌هاي خوبي در زمينه مسائل شهري و روستايي، حمل و نقل، برنامه‌ريزي اجتماعي ـ اقتصادي با بعد اجتماعي پيدا مي‌كنند و مي‌توانند در سه بخش دولتي، عمومي و خصوصي فعاليت نمايند. كه در بخش دولتي در سازمان‌هاي برنامه و بودجه، وزارت كشور، فرمانداري‌ها و در اكثر اداره‌هاي دولتي مي‌توانند مشغول به كار شوند و در ساير بخش‌هاي عمومي شهرداري‌ها، مؤسسه‌هاي مختلفي از قبيل بنياد شهيد، كميته امداد امام خميني'ره'، سازمان بهزيستي و مؤسسه‌هاي رفاهي مراكز مهمي براي اشتغال هستند و در بخش خصوصي نيز مؤسسه‌هاي خدماتي و مشاوره‌اي مكان‌هاي مناسبي براي اشتغال هستند. فارغ‌التحصيلان مي‌توانند به صورت كارشناسان مستقل تحقيقات شهري، روستايي و منطقه‌اي نيز فعاليت كنند.
دروس تخصصي گرايش برنامه‌ريزي اجتماعي:
اصول توسعه و عمران، تئوري‌هاي برنامه‌ريزي، برنامه‌ريزي شهري، تئوري‌هاي برنامه‌ريزي منطقه‌اي، برنامه‌ريزي روستائي، تكنيك‌هاي مقدماتي برنامه‌ريزي، برنامه‌ريزي منطقه‌اي در ايران، ارزشيابي طرح‌ها و برنامه‌ها، عوامل سازماندهي مكان، برنامه‌ريزي حمل و نقل، برنامه‌ريزي اجتماعي،اصول علم جغرافيا و نقشه‌خواني.
گرايش تعاون و رفاه اجتماعي:
محتواي دروس اين گرايش را اقتصاد، جامعه‌شناسي، مردم‌شناسي، امور مالي، حسابداري، مديريت و تعاون و كاركرد تعاون تشكيل مي‌دهد و هدف آن تربيت كارشناساني است كه بتوانند به ياري تشكل‌هاي انساني عامل توزيع عادلانه ثروت و قدرت در جامعه گردند. در گرايش تعاون و رفاه اجتماعي هرآنچه مربوط به تعاوني باشد مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد كه از آن جمله مي‌توان به انواع تعاوني‌ها، چگونگي تأسيس و مديريت آنها و فوايدي كه تعاوني‌ها براي جامعه دارند، اشاره كرد.
توانايي‌هاي لازم :
گرايش تعاون و رفاه اجتماعي به عنوان يك ميان رشته از واحدهاي گوناگون درسي استفاده مي‌كند كه مي‌توان اين دروس متنوع را در دو درس پايه و اصلي اقتصاد و جامعه‌شناسي خلاصه كرد در نتيجه دانشجويي كه پايه رياضي قوي داشته باشد، مي‌تواند در تعدادي از دروس مهم اين رشته مثل امور مالي، اقتصاد و حسابداري موفق گردد و اگر به علوم اجتماعي علاقه‌مند باشد مي‌تواند در دروسي مثل جامعه‌شناسي يا مردم‌شناسي توفيق يابد. علاوه بر آمادگي در دروس فوق دانشجوي اين رشته بايد به تعاون علاقه‌مند بوده و روحيه همكاري و همياري با ديگران را داشته باشد. چون در اين رشته دانشجو بايد بتواند ارتباطي نزديك با ديگران ايجاد كند.
موقعيت شغلي در ايران :
فارغ‌التحصيلان اين گرايش مي‌توانند در شاخه‌ها و واحدهاي مختلف وزارتخانه تعاون كار كنند. همچنين مي‌توانند در تعاوني‌هاي شركت‌ها و وزارتخانه‌هاي مختلف اعم از تعاوني‌هاي توليدي، مصرف و مسكن به عنوان مدير و برنامه‌ريز مشغول به كار شوند. با اين كه فارغ‌التحصيلان اين گرايش مي‌توانند در بسياري از وزارتخانه‌ها و شركت‌هاي خصوصي و دولتي مفيد باشند اما متأسفانه بازار كار اين گرايش محدود است چون در جامعه ما به مديريت علمي تعاوني‌ها اهميت نداده و در كل تعاوني‌ها حضوري فعال در جامعه ندارند.
دروس تخصصي گرايش تعاون و رفاه اجتماعي:
اصول و انديشه‌هاي تعاوني، سير تحول تعاوني در ايران و جهان، اصول آموزش و ترويج تعاوني، انواع و كاركرد تعاوني‌ها، سازماندهي و مديريت در تعاوني‌ها، زمينه‌ها و شيوه‌هاي همياري در جوامع شهري و روستائي، اقتصاد خرد و كلان، حقوق تجارت، حقوق تعاون (تهيه اساسنامه و آئين‌نامه)، اصول حسابداري، امور مالي تعاوني‌ها، سمينار مسائل تعاوني، تأمين و رفاه اجتماعي، كارورزي.
گرايش مردم شناسي:
كار اصلي يك مردم‌شناس مطالعه فرهنگ جوامع مختلف، در مكان‌ها و زمان‌هاي متفاوت، از قديمي‌ترين ايام تا امروز است و در اين ميان توجه ويژه‌اي به سير تحول فرهنگ، علل تغييرات فرهنگي و كاربرد فرهنگ در جوامع مختلف دارد. به همين دليل علوم اجتماعي بدون مردم‌شناسي يا انسان‌شناسي فرهنگي با مشكلات بسياري روبرو خواهد شد چرا كه فرهنگ در ساختارهاي اجتماعي نقش بسيار مهم و تعيين كننده‌اي دارد؛ يعني لازمه اصلي مطالعات اجتماعي، مطالعه فرهنگي است و در حوزه مطالعات فرهنگي نيز، مردم‌شناسان نقش بسيار مهمي دارند.
توانايي‌هاي لازم :
كنجكاوي، صبر و علاقه به كارهاي ميداني براي دانشجوي اين رشته ضروري است. دانشجوي مردم‌شناسي بايد به مردم و مسائل جامعه‌اش علاقه‌مند بوده و روابط اجتماعي خوبي داشته باشد تا بتواند با گروه‌هاي مختلف جامعه ارتباط نزديكي برقرار كرده و از فرهنگ و هنجارهاي آنها مطلع شود.
موقعيت شغلي در ايران :
مردم شناسي زيربناي بسياري از فعاليت‌هاي اجتماعي است و اين به معناي آن است كه بازار كار متنوعي براي فارغ‌التحصيلان اين گرايش وجود دارد و اكثر وزارتخانه‌ها به فارغ‌التحصيلان آن نيازمندند. زيرا بايد بخش تحقيقات مردم‌شناسي بسيار گسترده‌اي داشته باشند. البته برخي از وزارتخانه‌ها مثل وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي، آموزش و پرورش، جهادكشاورزي، كشور، خارجه و نيرو در حال حاضر نيز داراي چنين بخشي هستند و فارغ‌التحصيلان اين رشته را جذب مي‌كنند. همچنين فارغ‌التحصيل اين رشته مي‌تواند به مطالعه و تحقيق آزاد روي آورده و نتيجه تحقيقات خويش را به صورت كتاب منتشر سازد. چون امروزه كتبي كه در زمينه مردم‌شناسي چاپ مي‌شود، بازار بسيار خوبي دارد.