مهندسی راه آهن
رشته مهندسی راه‌آهن با هدف آموزش دانشجویان متعدد در مقاطع مختلف کارشناسی تا دکتری و انجام پژوهش در زمینه‌های مختلف ریلی است. در جهت افزایش سطح علمی و فراهم‌سازی زمینه‌های کافی در جهت توسعه صنعت ریلی کشور و با توجه به نیاز مبرم کشور در حوزه ریلی، این رشته در سال 1376 تاسیس شد.
به‌طور کلی، رشته مهندسی راه آهن برای دانشجویان علاقه‌مند به مباحث ریلی و صنایع مرتبط با راه‌آهن، نظیر راه‌آهن‌های درون‌شهری و برون‌شهری کشور، مناسب است. با توجه به ماهیت کاربردی این رشته و همچنین به دلیل وجود تنها یک دانشکده در کشور و با توجه به نیاز مبرم شرکت راه‌آهن در پرورش و جذب نیرو، تحصیل در این رشته می‌تواند متناسب با مهارت‌ها و تجربه دانشجویان، بسیار مناسب باشد.
کدام دروس دوره دبیرستان در رشته مهندسی راه آهن بیشتر کاربرد دارند؟
به‌طور کلی و به صورت مشترک در بین تمامی رشته‌های فنی و مهندسی، داشتن علم ریاضیات در همه رشته‌های مهندسی ضروری است. از بین دروس دبیرستان نیز، مطالب زیر، اهمیت بیشتری دارند
مباحث ریاضیات: مشتق و انتگرال و مباحث مربوط به آمار و احتمالات.
مباحث فیزیک: مباحث مکانیک، ترمودینامیک و … که به صورت گسترده در دروس فیزیک 1 و فیزیک 2 تدریس خواهند شد. همچنین آزمایشگاه‌های فیزیک 1 و 2 از جمله دروس مشترک در بین رشته‌های فنی و مهندسی اعم از رشته مهندسی راه آهن است.
مباحث شیمی: برخی از مباحث درس شیمی نیز در درس «شیمی کاربردی در راه‌آهن» در گرایش ماشین‌های ریلی به آن پرداخته می‌شود.
گرایش‌های رشته مهندسی راه آهن برای ادامه تحصیل چه هستند؟
گرایش‌های رشته مهندسی راه آهن در ادامه آورده شده‌اند.
مهندسی خط و سازه های ریلی
گرایش خط و سازه‌های ریلی شباهت زیادی به رشته مهندسی عمران دارد. اما برخی از مباحث مرتبط با راه‌آهن نظیر تونل‌ها، پل‌ها، تاسیسات زیربنایی ریلی و ایستگاه‌های راه‌آهن از جمله موارد مخصوص این رشته در مقایسه با رشته مهندسی عمران است. از فارغ‌التحصیلان این رشته انتظار می‌رود تا در زمینه طراحی، ساخت، اجرا، تعمیرات و نگهداری تاسیسات زیربنایی فعالیت کنند.
مهندسی ماشین های ریلی
دانش مهندسی مکانیک در رشته ماشین‌های ریلی به وضوح به چشم می‌آید. اما برخی از فعالیت‌های مرتبط با ماشین‌آلات ریلی نظیر لکوموتیوها، واگن‌های باربری و مسافری، از جمله موارد مهندسی مکانیک در رشته ماشین‌های ریلی محسوب می‌شوند. طراحی اجزای ریلی، تعمیرات و نگهداری ناوگان ریلی و تولید ماشین‌آلات، نیاز به افراد متخصص و فارغ التحصیل در این رشته را بیش از پیش نمایان می‌کند.
مهندسی حمل و نقل ریلی
رشته مهندسی حمل‌و‌نقل ریلی در مرحله اول به‌دنبال توسعه مدیریت و برنامه‌ریزی در صنایع ریلی مورد توجه است که در گذشته تحت عنوان مهندسی بهره‌برداری راه‌آهن یاد می‌شد. همچنین، این رشته، شباهت زیادی به دروس و فعالیت‌های رشته مهندسی صنایع دارد. از فارغ‌التحصیلان این رشته در مراکز وابسته به شرکت‌های ریلی نظیر رجا و مترو استفاده می‌شود. همچنین فارغ‌التحصیلان کارشناسی در این رشته نیز امکان ادامه تحصیل در رشته های صنایع و MBA را ندارند.
در ادامه به بررسی گرایش‌های مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی راه آهن می‌پردازیم.
مهندسی راه آهن برقی
رشته راه‌آهن برقی در مقطع کارشناسی ارشد، ترکیبی از دروس نظری و متشکل از پروژه‌های ریلی است. فارغ التحصیلان در این رشته، با برنامه‌ریزی، مدیریت، طراحی و اجرای پروژه‌های الکتریکی در صنعت ریلی، می‌توانند به نحو قابل توجهی، پاسخگوی کمبودها و نیازهای سیستمهای ریلی باشند. امکان اشتغال در سازمان‌های مرتبط با صنایع ریلی، از دیگر خصوصیات مثبت برای فارغ‌التحصیلان این رشته به شمار می‌آید.
مهندسی خطوط راه‌آهن
رشته مهندسی خطوط راه‌آهن در مقطع کارشناسی ارشد، ادامه دهنده و شکل توسعه‌یافته‌تری از این رشته در مقطع کارشناسی ذکر می‌شود. وجود آزمایشگاه‌های تحقیقاتی جامع و کامل در زمینه مهندسی راه‌آهن به جهت آشنایی عملی دانشجویان این رشته با مسائل واقعی صنعت ریلی است. فارغ التحصیلان این مجموعه زمینه‌های علمی و فنی کافی برای احراز مشاغل زیر را دارند:
امکان اشتغال در سازمان‌های ساخت و اجرای خطوط ریلی، نگهداری و تعمیرات خطوط، سازمان‌های مدیریت و برنامه‌ریزی و همچنین شرکت‌های ریلی.
مشارکت در سازمان‌های ریلی با عنوان مهندسین مشاور در جهت اهداف بیان شده در پروژه‌های ریلی.
امکان تدریس در موسسات آموزشی در دروس مهندسی خطوط راه‌آهن.
مهندسی ماشین های ریلی
این رشته نیز همانند بقیه رشته‌های مهندسی راه‌آهن، به دنبال توسعه و تعمیق مباحث بیان شده در مقطع کارشناسی است. انجام پروژه‌های ریلی در زمینه ماشین‌آلات و وسائط نقلیه ریلی، از جمله راهبردهای دانشجویان این رشته در مقطع کارشناسی ارشد است.
مهندسی حمل و نقل ریلی
این رشته نیز در ادامه رشته کارشناسی است که به طور گسترده‌تر، مطالب مقررات عمومی حرکت، آمار و احتمالات مهندسی، تقاضا در حمل و نقل و اقتصاد حمل و نقل بیان می‌شود.
مهندسی ایمنی در راه آهن
گذراندن دروس نظری و پروژه‌های تحقیقاتی در زمینه ایمنی، ریسک و راهکارهای موجود در این زمینه در سیستمهای ریلی، از جمله اهداف این رشته محسوب می‌شود. دانشجویان فارغ التحصیل، می‌توانند در زمینه‌هایی همچون مدیریت و نظارت بر سیستمهای ایمنی فعالیت کنند. مراکز و موسسات آموزشی نیز از جمله موارد اشتغال در این رشته به شمار می‌آید.
مهندسی کنترل و علائم
رشته کنترل و علائم در دو زمینه کنترل سیستمهای ریلی و همچنین علائم و ارتباطات ریلی بیان شده است. گذراندن برخی از دروس رشته مهندسی برق و همچنین زمینه‌های تخصصی لازم نظیر کنترل ترافیک و مسائل سیگنالینگ در رشته مهندسی راه‌آهن، از جمله ویژگی‌های مرتبط با این رشته است.
گرایش‌های مقطع دکتری رشته مهندسی راه آهن نیز در ادامه آورده شده‌اند.
مهندسی ماشین‌های ریلی
این رشته در راستای ادامه مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ارائه شده است که مطالب مرتبط با ماشین‌آلات ریلی به‌طور گسترده‌تر مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
مهندسی خطوط راه‌آهن
این دوره نیز در راستای بررسی مطالب و منابع درسی و پژوهشی در مقطع دکتری لحاظ شده است که فارغ‌التحصیلان مقاطع کارشناسی ارشد می‌توانند در این رشته به ادامه تحصیل بپردازند.
مهندسی کنترل و علائم
این دوره در راستای تعمیق و گسترش رشته مهندسی کنترل و علائم در مقطع کارشناسی ارشد ارائه شده است. تربیت دانشجویان و افراد در جهت پیش‌برد پروژه‌های ریلی در حوزه کنترل سیستمهای ریلی از جمله اهداف این رشته برای فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی راه آهن بیان شده است.
مهم‌ترین دروس دانشگاهی رشته مهندسی راه آهن چه هستند؟
در ادامه، دروس دانشگاهی رشته مهندسی راه آهن آورده شده است.
مقطع کارشناسی حمل‌و‌نقل ریلی
دروس مقطع کارشناسی حمل و نقل ریلی به صورت زیر ارائه می‌شوند:
مقررات عمومی حرکت
اقتصاد مهندسی
قوانین وتعرفههای حمل و نقل ریلی
اصول شبیه‌سازی
ارزیابی کار و زمان
برنامه‌ریزی حمل و نقل
تئوری احتمالات
ایمنی سیر و حرکت
تحلیل سیستم
مقطع کارشناسی خط و سازه های ریلی
دروس مقطع کارشناسی خط و سازه‌های ریلی تحت عناوین زیر ارائه شده‌اند:
رسم فنی و نقشه کشی
متره برآورد پروژه
مکانیک خاک
دینامیک
زیرسازی مسیر
طراحی مسیر و پروژه
پی‌سازی و ابنیه مسیر
پل‌های راه‌آهن 1و2
روسازی راه‌آهن 1و2
مقطع کارشناسی ماشین‌های ریلی
شیمی کاربردی در راه‌آهن
دینامیک
طراحی اجزاء 1و2
ارتعاشات مکانیکی
طراحی لکوموتیو
مقطع کارشناسی ارشد مهندسی راه‌آهن برقی
بررسی پست‌های الکتریکی راه‌آهن
آنالیز شبکه‌های تغذیه الکتریکی قطار
کنترل محرکه‌های الکتریکی قطار
آنالیز ماشین‌های تراکشن
مقطع کارشناسی ارشد مهندسی خطوط راه آهن
روسازی راه آهن پیشرفته
زیرسازی راه آهن پیشرفته
اندرکنش خط و قطار
روش اجزاءمحدود
مقطع کارشناسی ارشد مهندسی ماشین های ریلی
مکانیک تماس چرخ وریلی
طراحی پیشرفته بوژی و واگن و آزمایشگاه
ریاضیات عالی و مهندسی
مقطع کارشناسی ارشد مهندسی حمل و نقل ریلی
برنامه ریزی حمل و نقل ریلی
اقتصاد حمل و نقل و ارزیابی پروژه‌ها
تحقیق در عملیات پیشرفته
روش برنامه‌ریزی حرکت قطارها
مقطع کارشناسی ارشد مهندسی ایمنی در راه آهن
مهندسی فاکتورهای انسانی
تحلیل سوانح و اصول مستندسازی
ارزیابی و مدیریت ریسک در سیستمهای حمل و نقل
تکنولوژی ایمنی در راه آهن و آزمایشگاه
مقطع کارشناسی ارشد مهندسی کنترل و علائم
ریاضیات مهندسی پیشرفته
کنترل اتوماتیک ترافیک
کنترل و علائم
کنترل و علائم پیشرفته
مقطع دکتری مهندسی ماشین های ریلی
ریاضیات پیشرفته مهندسی II
روش اجزاء محدود II
روش اجزاء مرزی
مکانیک شکست
مقطع دکتری مهندسی خطوط راه‌آهن
سازه‌های زیرزمینی
دینامیک خطوط راه آهن
زیرسازی راه آهن پیشرفته
روسازی راه آهن‌های شهری
تحلیل و طراحی سیستمها
مقطع دکتری مهندسی کنترل و علائم
سامانه‌های تشخیص قطار
نظریه تخمین و فیلترهای بهینه
مباحث پیشرفته در کنترل و علائم 1و 2
سامانه الکترومغناطیس حرکت خطی
فارغ التحصیل رشته مهندسی راه آهن در چه کارها و صنایعی می‌تواند شاغل شود؟
همانطور که در بخش‌های قبلی نیز اشاره شد، نقطه مشترک فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف ریلی، امکان اشتغال آن‌ها در شرکت‌های وابسته به صنعت راه‌آهن است که البته بسته به نوع گرایش، تفاوت‌هایی در عنوان مشاغل وجود دارد. مهندسین برنامه‌ریزی، طراحی و ساخت، نگهداری و تعمیرات ناوگان ریلی، مهندسین مشاور و پیمانکاران همگی از فارغ التحصیلان رشته مهندسی راه آهن هستند.
بازار کار رشته مهندسی راه آهن به چه صورت است؟
با توجه به کاربردی بودن این رشته نیز امکان اشتغال به کار در زمینه‌های ریلی و سازمان‌های مربوطه، به‌خصوص برای فارغ‌التحصیلان ممتاز دانشکده مهندسی راه‌آهن مهیا شده است.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی راه آهن در داخل ایران چگونه است؟
برای ادامه تحصیل در ایران نیز با توجه به دارا بودن تنها یک دانشکده در سراسر کشور، در رشته‌های ماشین‌های ریلی و خط و سازه‌های ریلی تا مقطع دکتری امکان ادامه تحصیل وجود دارد. برای رشته مهندسی حمل و نقل ریلی نیز تنها تا مقطع کارشناسی ارشد در دانشکده مهندسی راه‌آهن دانشگاه علم و صنعت ایران امکان ادامه تحصیل وجود خواهد داشت.
امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی راه آهن در خارج از کشور به چه صورت است؟
وجود تفاهم‌نامه با دانشگاه‌های معتبر آسیایی و اروپایی نظیر چین، استرالیا، روسیه، اوکراین و … از جمله موارد مثبت و حائز اهمیت برای تحصیل در خارج از کشور بیان می‌شود. سالانه تعدادی از فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف از دانشکده مهندسی راه‌آهن راهی دانشگاه‌های چین، کانادا، انگلستان و … می‌شوند.
دروس دانشگاهی رشته مهندسی راه آهن تا چه میزان نیازهای بازار کار را پاسخگو هستند؟
همانطور که در بخش‌های قبل نیز اشاره شد، با توجه به ماهیت کاربردی بودن مطالب و سرفصل‌های ارائه شده در مقاطع مختلف کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، تا حد بالایی از نیاز بازار کار پوشش داده می‌شود به‌طوریکه فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها، با داشتن مهارت‌های نرم‌افزاری و تجارب کافی می‌توانند در صنعت ریلی به‌کار گرفته شوند.